Στην αρχή του 2024, οι περισσότερες περιοχές στην Ελλάδα βίωναν συνθήκες ακραίας ξηρασίας.
Ενδεικτικά αναφέρεται η περίπτωση του Μετεωρολογικού Σταθμού του δικτύου της ΕΜΥ στη Μίκρα της Θεσσαλονίκης, όπου οι τιμές της Εξατμισοδιαπνοής παρέμεναν σταθερά υψηλότερες από τις τιμές υετού, για διάστημα μεγαλύτερο του έτους που προηγήθηκε(2023), (Σχ. 1) και (Σχ. 2) [1]
Στα Σχήματα 3 έως 14, με τον δείκτη SPI-61, αποτυπώνεται η πορεία της «υδρολογικής ξηρασίας» κατά τη διάρκεια του 2024 [2].
Παρατηρούμε ότι στο τέλος του 6μήνου Αύγουστος 2023-Ιανουάριος 2024 (Σχ. 3), δηλαδή στο ξεκίνημα του 2024, στην ευρύτερη περιοχή των Βαλκανίων, επικρατούν ιδιαίτερα ξηρές συνθήκες. Εστιάζοντας στην Ελλάδα, στις περισσότερες περιοχές, στην αρχή του 2024 οι υδρολογικές συνθήκες εμφανίζονται ως «extremely dry». Αξίζει να σημειωθεί η περίπτωση της Θεσσαλίας, όπου οι μεγάλες πλημμύρες της κακοκαιρίας Daniel, τον Σεπτέμβριο 2023, εξισορρόπησαν το έλλειμμα υετού του υπολοίπου εξαμήνου και είναι η μοναδική περιοχή, που ξεκινά το 2024 με «κανονικές υδρολογικές συνθήκες». Στην πορεία όμως και καθώς η ανομβρία συνεχίστηκε, ακόμη και στη Θεσσαλία, τον Μάρτιο του 2024 εμφανίζεται έντονο το πρόβλημα της ξηρασίας (Σχ. 5).
Στο τέλος της Άνοιξης (Σχ. 7), εξακολουθούν να επικρατούν συνθήκες ξηρασίας στη χώρα μας, με μικρή μείωση της έντασης του φαινομένου στη Μακεδονία και τη Θράκη. Μέχρι το τέλος Ιουλίου (Σχήματα 8 και 9), η κατάσταση δεν έχει αλλάξει σημαντικά, έχοντας διανύσει, υπό συνθήκες τοπικά «extremely dry», το μεγαλύτερο μέρος της θερινής περιόδου, κατά τη διάρκεια της οποίας η ζήτηση για νερό αυξάνει κατακόρυφα, εκτός των άλλων και λόγω τουρισμού.
Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση της Ρόδου, που από την αρχή του 2024 και μέχρι τέλος Νοεμβρίου 2024 (Σχήματα 3 έως 13), εμφανίζει έντονο πρόβλημα και ανακάμπτει μόλις το Δεκέμβριο.
Στο τέλος του 2024 (Σχ. 14), ενδείξεις ξηρασίας υπάρχουν, μόνο στην ανατολική Πελοπόννησο και τοπικά στην Κρήτη.
Αντλώντας πληροφορία από το JRC report [4] με βάση τον δείκτη SPI-3 (Σχ. 15), στο τέλος Μαρτίου 2025, ενδείξεις ξηρασίας, εκτός από την Κρήτη και την Πελοπόννησο, υπάρχουν ήδη και σε άλλες περιοχές όπως η κεντρική Στερεά, και η ανατολική Μακεδονία-Θράκη.
Αν μάλιστα, για την ίδια χρονική στιγμή, δούμε τα αποτελέσματα του δείκτη CDI-Combined Drought Indicator1, ο οποίος, εκτός από τον υετό, λαμβάνει υπόψη και την εδαφοϋγρασία και τις συνθήκες βλάστησης, θα παρατηρήσουμε ότι στο τέλος Μαρτίου 2025, πολλές περιοχές της χώρας βρίσκονται σε κατάσταση «Warning» και τοπικά «Alert» (Σχ. 16) [4].
| Standardized Precipitation Index (SPI-3), for the 3-month accumulation period ending in late March 2025. |
| The Combined Drought Indicator (CDI), based on a combination of indicators of precipitation, soil moisture, and vegetation conditions, for late March 2025. |
Στο παράρτημα που ακολουθεί επισυνάπτεται αποδελτιωμένο το Drought Impact Report που αφορά την Ελλάδα από το σχετικό bulletin του DMCSEE [2].
Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο, πολλά ελληνικά νησιά αντιμετώπιζαν τον κίνδυνο λειψυδρίας λόγω των μειωμένων βροχοπτώσεων των τελευταίων δύο ετών, της έλλειψης χιονοπτώσεων και της συνεχιζόμενης ξηρασίας, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ανεπαρκή αναπλήρωση των αποθεμάτων νερού. Τα υδάτινα αποθέματα στην Αττική, η οποία φιλοξενεί τον μισό πληθυσμό της χώρας, ήταν σε κίτρινο συναγερμό. Τον Ιούλιο επικράτησε γενική μείωση των διαθέσιμων υδατικών αποθεμάτων σε όλη τη χώρα. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας κήρυξε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω λειψυδρίας μια σειρά από περιοχές σε όλη την Αττική, τη νότια Ελλάδα και διάφορα νησιά. Υπήρξε σημαντική πτώση της στάθμης του νερού των γεωτρήσεων και παρατηρήθηκε υφαλμύρωση σε πολλές περιοχές. Το πρόβλημα με τα αποθέματα νερού επιδεινώθηκε φέτος από τον συνδυασμό της εποχικής καλοκαιρινής μείωσης των αποθεμάτων και της αυξημένης ζήτησης κατά την τουριστική περίοδο. [1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10].
Σύμφωνα με τα δορυφορικά δεδομένα που επεξεργάστηκε το climatebook, στις 2 Ιουλίου 2023, η συνολική επιφάνεια της λίμνης Μόρνου, στην κεντρική Ελλάδα, έχει συρρικνωθεί από τον περασμένο Ιούλιο από 16,5 km² σε περίπου 12,8 km². Το ίδιο συνέβη και με τα υδάτινα αποθέματα του Μόρνου, τα οποία έχουν μειωθεί κατά 30% σε σχέση με πέρυσι [9]. Οι συνεχιζόμενες επί ημέρες υψηλές θερμοκρασίες σε συνδυασμό με την εισροή θαλασσινού νερού στο Δέλτα του ποταμού Έβρου λέγεται ότι είναι οι κύριες αιτίες που οδήγησαν στο θάνατο των άγριων αλόγων και επηρέασαν την πανίδα των νησιών [10, 11].
Ο συνδυασμός των ισχυρών βορειοανατολικών ανέμων, της ξηρασίας και των υψηλών θερμοκρασιών, έθεσε μεγάλο μέρος της κεντρικής και νότιας Ελλάδας σε υψηλό κίνδυνο πυρκαγιάς, με αρκετές πυρκαγιές να έχουν ήδη ξεσπάσει σε ολόκληρη τη χώρα στα μέσα Ιουλίου [12].
Η γεωργική παραγωγή αντιμετώπιζε επίσης σημαντικά προβλήματα. Στην Κρήτη, η ξηρασία επηρέασε τις καλλιέργειες ελιάς, αμπέλου και θερμοκηπίων, ενώ σε αρκετές περιοχές επιβλήθηκαν περιορισμοί στην κατανάλωση νερού για άρδευση ανά στρέμμα, ανάλογα με το είδος της καλλιέργειας [13]. Στο Νευροκόπι, η παραγωγή πατάτας μειώθηκε επειδή, λόγω των μειωμένων βροχοπτώσεων και χιονοπτώσεων, μόνο 1,8 εκατομμύρια m3 νερού ήταν διαθέσιμα φέτος στο φράγμα Λευκογείων, σε σύγκριση με τα περίπου 7-8 εκατομμύρια m3 που απαιτούνται ετησίως. Η παραγωγή μαστίχας στη Χίο μειώθηκε επίσης λόγω των υψηλών θερμοκρασιών [14]. Οι παραγωγοί ελιάς στη Μαγνησία και στην κεντρική Ελλάδα, αντιμετώπισαν σημαντικές προκλήσεις λόγω του παρατεταμένου καύσωνα και της ξηρασίας. Η συγκομιδή των πράσινων, άγουρων ελιών αρχίζει συνήθως τον Σεπτέμβριο, αλλά φέτος δεν υπήρχαν πουθενά πράσινες ελιές. Οι δυσμενείς κλιματικές συνθήκες προκάλεσαν τη συρρίκνωση των ελιών, το καφέ τους χρώμα και την πτώση τους από τα δέντρα. Η κατάσταση αυτή ήταν ιδιαίτερα κρίσιμη στη νοτιοδυτική Μαγνησία, όπου η ελαιοκαλλιέργεια είναι μονοκαλλιέργεια, με αποτέλεσμα οι παραγωγοί να κινδυνεύουν να χάσουν τη μοναδική πηγή εισοδήματός τους [15].
Η παρατεταμένη ξηρασία επηρέασε σοβαρά την παραγωγή της φημισμένης πατάτας Νάξου, οδηγώντας σε σημαντικά μειωμένη συγκομιδή φέτος. Μάλιστα, η καλλιέργεια δεν επρόκειτο να καλλιεργηθεί τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο ως είθισται, ενώ από τον Οκτώβριο δεν θα είναι πλέον διαθέσιμη στην αγορά, σύμφωνα με την Ένωση Αγροτικών Συνεταιρισμών του νησιού. Για πρώτη φορά στην ιστορία της, η Νάξος ετοιμάζεται να εισάγει πατάτες. Οι αγρότες αναφέρουν ότι η παραγωγή έχει μειωθεί από 6.000 τόνους το 2022 σε μόλις 1.800 τόνους φέτος, με αποτέλεσμα αυτό το προϊόν ΠΟΠ (Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης) να κινδυνεύει να εξαφανιστεί. Ολόκληρος ο τομέας της γεωργίας και της κτηνοτροφίας στο νησί, ο οποίος στηρίζει το 50% της οικονομίας, αντιμετωπίζει σοβαρές προκλήσεις λόγω της έλλειψης νερού [16, 17].
